Ludowy taniec ukraiński rozwijał się na przestrzeni całej historii ukraińskiego narodu, wzbogacając się o nowe wartości i specyficzne formy wyrazu.

Znalazły w nim swoje odbicie i radość codziennej pracy, zadziorna wesołość, lekki humor, i bohaterstwo walki, wielkość zwycięstw, i inne cechy właściwe narodowemu charakterowi Ukraińców.

Ukraina | Ogromny wpływ na rozwój tańca ukraińskiego miały obrzędy

Ukraina | Ogromny wpływ na rozwój tańca ukraińskiego miały obrzędy (by Howard Dickins)

Życie Ukraińców a taniec

Taniec Ukrainy bywa to refleksyjnie liryczny, to niepowstrzymanie wesoły, skromny i subtelny. Życie ukraińskiego narodu było częściej dramatyczne, niż wesołe i takie też cechy posiada stworzona przez ten naród sztuka.

Do czasu połączenia Ukrainy z Rosją ukraiński naród ulegał nieustannym najazdom niszczącym jego materialne i duchowe bogactwa. Twarda, ciągnąca się przez wieki walka z krymskimi tatarami, polską szlachtą, austrowęgierskimi panami nadała odcień całej twórczości ludowej. Widać to szczególnie wyraźnie w pieśniach i tańcach kobiet, mówiących o ich ciężkiej doli. Ze względu na konieczność ciągłego odpierania ataków obcych, mężczyźni utworzywszy Zaporoże i inne kozactwa, prawie cały czas spędzali w pochodach. Na barki kobiet spadał trud pracy i wychowania dzieci. Z kozactwem wiąże się temat woli walki, umiłowania wolności, radości życia. Ma tutaj też miejsce błyskotliwy ukraiński humor, z którym kozacy, a z nimi cały ukraiński naród, odnoszą się do swoich nieszczęść, wyśmiewając wrogów.

Pięć stref etnograficznych

Według charakterystycznych cech i specyficznych odmienności, ludową sztukę Ukrainy można podzielić na pięć stref etnograficznych.

1. Ukraina Centralna

Należą do niej obwody: kijowski, połtawski, sumski, północ charkowskiego, czerkaski, południe żytomierskiego, północ dniepropietrowskiego oraz zaporoski. Ten region reprezentuje cechy, które zwykło się uważać za ogólnoukraińskie. Tutaj powstał ogólnonarodowy język ukraiński poprzez połączenie się dialektu kijowskiego z połtawskim.

Kultura tego regionu jest bardzo bogata w tańce. Występuje tutaj hopak, kozaki, wiośnianka, korowody i inne tańce. Trzeba zauważyć, że na ukraińskie tańce, jak i na całą kulturę, ogromny wpływ miały kultury sąsiednich narodów: Rosji, Polski, Białorusi, Węgier, Chanatu Krymskiego i innych.

2. Polesie

Tutaj szczególnie daje znać o sobie geograficzne położenie tej strefy, jej uwarunkowania klimatyczne i sąsiedztwo innych narodów. Wspaniałe miejsce i po dziś dzień nienaruszone lasy. Odmienny rodzaj zajęć tutejszej ludności stworzył w tym regionie specyficzną manierę wykonywania tańców. Kroki taneczne są drobniejsze, z podskokiem, bardziej ostrożne, mało przypominające ruchy taneczne stepowej Ukrainy. Najbardziej popularny w tej krainie jest taniec „krutniak”. Już sama nazwa wszystko wyjaśnia: kręcić się, wiercić się.

Schemat tego tańca zbudowany jest na okręgu. Ale duży krąg występuje rzadko, najczęściej dzieli się on na małe kręgi i krążki, szybko, drobnymi kroczkami obracające się z ruchem wskazówek zegara.

W skład Polesia wchodzą obwody: wołyński, rowieński, północ kijowskiego i żytomierskiego, południowy wschód lwowskiego i niektóre fragmenty innych obwodów. Z geograficznego położenia widać wyraźnie, że na sztukę Polesia wpłynęła Polska i Białoruś.

3. Podole

Jest to region Ukrainy stykający się z Karpatami i dochodzący do granic Węgier, Rumunii, Czech. Do Podola należą obwody: chmielnicki, tarnopolski, drohobycki, południowy zachód iwanofrankowskiego. W tym miejscu z dawien dawna rozwijała się hodowla owiec i bydła, mająca decydujące znaczenie dla kształtowania się kultury i poziomu życia tutejszej ludności. W tańcach przeważają motywy pracy i zabawy. Powszechnie znane są na Podolu takie tańce, jak „Roman”, „Nikoła”, „Marina” i inne, których kompozycja oparta jest przede wszystkim na elementach zabawy i kontaktach między uczestnikami. Bardzo popularne są tańce obrzędowe i korowody.

4. Karpaty

Największa strefa etnograficzna. Karpaty zamieszkuje wiele dużych i małych narodów. Kultura jest tutaj bardzo bogata i różnorodna, często w formach kontrastujących ze sobą. Tutaj, jak nigdzie indziej, widać bliskość i wpływy sąsiadów. Każdy obwód i rejon jest charakterystyczny i niepowtarzalny. Huculi, Bukowianie, Bojkowie, Wierchowianie i mnóstwo innych narodowości zasiedlających Karpaty - wszyscy mają swoje pieśni, tańce, stroje ludowe, swoje obrzędy i obyczaje.

Ukraina | Taniec Ukrainy bywa refleksyjnie liryczny, niepowstrzymanie wesoły, skromny i subtelny

Ukraina | Taniec Ukrainy bywa refleksyjnie liryczny, niepowstrzymanie wesoły, skromny i subtelny (May I offer you some petals? by Alli na licencji CC BY 2.0)

5. Krym i południowe regiony Ukrainy

Są to obwody: odeski, symferopolski, południe zaporoskiego i dniepropietrowskiego oraz nikołajewski. Odczuwa się tutaj wpływ kultury tatarskiej; te ziemie należały przecież do Krymskiego Chanatu. Z tańców należących do grupy ukraińskich, najbardziej popularny jest hopak chersoński. Jest to taniec ukraińskich czumaków, jeżdżących wołami na Krym po sól.

Ukraińskie obrzędy

Mówiąc o ludowych tańcach Ukrainy trzeba przede wszystkim zauważyć, że ogromny wpływ na ich rozwój miały ukraińskie obrzędy. Bogactwo ludowych obrzędów, obyczajów, świąt, zabaw, stawało się źródłem nowych tradycji, nowych tańców. Obrzędy ukraińskie są w większości zbieżne z obrzędami polskimi i innych narodów słowiańskich. Jak u większości tych narodów, również na Ukrainie istnieją obrzędy święta Kupały z ich wiosennymi zabawami, święta z kolędami itd. Na przykład korowody wokół majowego drzewka „Marinońka”, w których dziewczęta plotą wianki, a rysunek tańca przypomina zręczne przeplatanie wianka. Nosi to charakterystyczną nazwę „wiośnianka”.

Hopak

Wizytówką ludowych tańców Ukrainy jest hopak. Trudno znaleźć na Ukrainie zespół ludowy, który nie miałby w swoim repertuarze hopaka. Ale nie wszyscy wiedzą, że hopak, to nie tylko zachwycający swoją urodą i mocą taniec, ale i rodzaj sztuki wojennej. Pierwotnie był to wojenny taniec kozaków zaporoskich, i tańczyli go wyłącznie mężczyźni. W hopaku kozak pokazywał swoją zręczność, dzielność, odwagę. Często w hopaku przedstawiano całe sceny walki, pochodów.

Dla kozaków zaporoskich hopak miał szczególne, organizacyjne znaczenie. Nie raz bywało, że w obozie kozackim nie było jedności, nie było zgody, co do planu działania, a wszystkie sposoby uzyskania porozumienia były wyczerpane. Wówczas hetmani, wziąwszy w ręce buławy, symbol hetmańskiej władzy, wychodzili w krąg i wznosząc z kozakami po czarce horyłki zaczynali tańczyć hopaka. Ten z kozaków, który przyłączał się do kręgu tańczących, deklarował tym samym posłuszeństwo hetmanowi i często zdarzało się tak, że hopak wszystkich porywał do tańca.

Ukraina | Ludowy taniec ukraiński rozwijał się na przestrzeni całej historii ukraińskiego narodu

Ukraina | Ludowy taniec ukraiński rozwijał się na przestrzeni całej historii ukraińskiego narodu (Chorts by Marko D na licencji CC BY-SA 2.0)

Hopak bojowy, to sztuka bojowa, która jednoczy technikę ataku i obrony z estetyką tańca. Charakterystyczne jest tutaj wykorzystanie chwytów i bloków, a także uderzeń nogami i rękami. Uproszczeniem byłoby sądzić, że bojowy hopak, to jedynie umiejętność walki. To przede wszystkim system formownia harmonijnej osobowości. Wystarczy uświadomić sobie, że cios ręką w walce trwa około pół sekundy – trzeba mieć do tego nie tylko wytrenowane ciało, ale i szybkość reakcji, i błyskawiczną zdolność podejmowania decyzji.

Z czasem zaczęto tańczyć hopaka nie tylko na Siczy, ale i w chutorach, i w miastach. Początkowo tańczyli go tylko mężczyźni, ale stopniowo przyłączały się i kobiety. W ten sposób taniec przybrał stopniowo paradną formę, którą podziwiamy obecnie.

Kozak

Bardzo podobny do hopaka jest inny taniec zaporoskich kozaków – „kozak” (kazaczok), nazwany tak przez lud na cześć swoich obrońców. W rzeczywistości jest to hopak, tylko w trochę uproszczonej formie. Kozaka zawsze i obowiązkowo tańczono w parach. Dzięki udziałowi w nim dziewcząt, kozak jest bardziej liryczny, bez trudnych figur, trików.

Ukraina | Wizytówką ludowych tańców Ukrainy jest hopak

Ukraina | Wizytówką ludowych tańców Ukrainy jest hopak (GlobalFest One World Stage Ukrainian Dancing by Calgary Reviews na licencji CC BY 2.0)

Zainteresują Cię również

Jak ubierać się w Dubaju? Jak ubierać się w Dubaju?
Dubaj jest emiratem dość tolerancyjnym pod względem ubioru, jednak mimo wszystko obowiązuje tu, wynikający z norm...
Duże okna w Holandii Duże okna w Holandii
Spacerując czy przejeżdżając ulicami holenderskich miast z pewnością zwrócimy uwagę na duże, często niezasłonięte...
Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy? Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy?
Zwyczaje na Cyprze zwykle nie odbiegają od tych panujących w całej Europie. Jest jednak kilka aspektów, na które...
Jacy są Chorwaci? Jacy są Chorwaci?
Długotrwała rzeczywistość wojenna nie pozostała bez wpływu na charakter narodowy Chorwatów, którzy przez wiele lat...
Ślub i wesele w Chorwacji Ślub i wesele w Chorwacji
Mówi się, w Chorwacji dwie rzeczy są rzeczywiście warte uwagi: chorwackie średniowieczne twierdze i zamki oraz...
Jacy są mieszkańcy Cypru? Jacy są mieszkańcy Cypru?
Cypryjczycy są bardzo dumni ze swego kulturowego dziedzictwa, którego początki sięgają ponad 9000 lat wstecz...