Wśród bogactwa ukraińskiej sztuki dekoracyjnej haft artystyczny zajmuje jedno z czołowych miejsc. Jest to ulubiona i z dawien dawna szeroko rozpowszechniona forma ludowej twórczości.

Ukraina | Haft jest jedną z głównych gałęzi ukraińskiej sztuki tradycyjnej

Ukraina | Haft jest jedną z głównych gałęzi ukraińskiej sztuki tradycyjnej (Rushnyk by Bo&Ko na licencji CC BY-SA 2.0)

Symbol pracowitości

Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul, które wykonała dziewczyna przed swoim weselem, wnioskowano o jej pracowitości. Umiejętności bacznego obserwowania otaczającego świata i oddawania jego piękna w haftowanych wzorach każda dziewczyna od dziecka uczyła się od swojej matki czy babki.

Wyjątkowy przekaz myśli i uczuć

Haft na Ukrainie to świat piękna i fantazji, poetycznego pojmowania otaczającej przyrody, ekscytujący przekaz myśli i uczuć człowieka, świat natchnionych obrazów, które pochodzą z dawnej mitologii, obyczajów i wyobrażeń naszych przodków.

Dawna tradycja

Znaleziska archeologiczne oraz świadectwa dawnych podróżników i kronikarzy potwierdzają, że wyszywanie, jako rodzaj sztuki, istniało na Ukrainie od niepamiętnych czasów.

Haftem, według Herodota, była zdobiona odzież Scytów. Znalezione na Czerkawszczyźnie srebrne płytki z figurami mężczyzn, datowane na VI wiek, podczas badań wykazały całkowite podobieństwo nie tylko ówczesnej odzieży, ale i wyszywanek, do ukraińskiego stroju ludowego z XVIII-XIX wieku.

Również arabski podróżnik z X wieku w swoich relacjach o Rusach wspomina, że nosili oni wyszywaną odzież. Elementy symboliki wzorów ukraińskiego haftu są zgodne z ornamentami, które zdobiły naczynia dawnych mieszkańców obszaru Ukrainy w okresie neolitycznej kultury trypolskiej.

Bogactwo i prostota w jednym

Przykłady starodawnego ludowego haftu z jednej strony zadziwiają nas prostotą i lakonicznością, z drugiej – zachwycają różnorodnością i artystycznym mistrzostwem, poza tym pozostają niewyczerpanym źródłem inspiracji dla dzisiejszych twórców.

W latach 90. XIX w. postępowi twórcy kultury zaczęli interesować się haftem i kolekcjonować go w muzeach i prywatnych zbiorach.

Ukraina | Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul wnioskowano o atrakcyjności danej panny

Ukraina | Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul wnioskowano o atrakcyjności danej panny (Colorful FolkFest ambassador by Bruce Guenter na licencji CC BY 2.0)

Zróżnicowanie regionalne

W procesie historycznego i kulturalnego rozwoju na Ukrainie w każdym regionie umocniły się charakterystyczne motywy ornamentalne i kompozycje, a także specyficzne gamy kolorów i techniki tworzenia haftu.

Pieczołowicie przekazywane były one z pokolenia na pokolenie, a mistrzowie doskonalili najlepsze osiągnięcia swoich poprzedników i rozwijali je. Wyszywaniem zajmowano się powszechnie. Każdy region, a nawet każda wioska, posiadały swoje lokalne odrębności.

W dawnych wiekach podstawowe motywy haftu odzwierciedlały elementy symboliki różnych starych kultów. Z biegiem czasu bezpośrednie znaczenie haftowanych symboli gubiło się, ale tradycja ich stosowania pozostawała żywa.

W ukraińskich wyszywankach wyróżnić można trzy grupy ornamentów:

  • Geometryczne (abstrakcyjne)

Wzory tego typu obecne są w całej słowiańskiej mitologii. Są bardzo proste: okręgi, romby, trójkąty, zygzaki, linie, krzyże (proste i podwójne). W ornamencie haftu spotyka się motyw „krzywułki”, niekończącej się linii falistej, znany już w okresie kultury trypolskiej, a to oznacza, że pojawił się znacznie wcześniej, niż sławny grecki „meander”. Znany wzór rozetki przedstawia przejście od ornamentu geometrycznego do roślinnego.

  • Roślinne

Podstawą ornamentu roślinnego jest dążenie do przeniesienia na materiał piękna przyrody. Nawet maksymalnie umowne wzory powstały w rezultacie obserwacji realnie istniejących w przyrodzie form. W ukraińskim hafcie często wykorzystuje się takie motywy, jak: winorośl, chmiel, liście dębu, barwinek i inne.

  • Zoomorficzne (zwierzęce)

Ornamenty tego typu przedstawiają najczęściej: konia, zająca, rybę, żabę, koguta, sowę, gołębia, kukułkę, muchę, motyla, lecące żuki czy pająka. W wielu przypadkach ornamenty zoomorficzne występują w różnorodnych, często dziwacznych połączeniach.

Ukraina | Haftowane koszule męskie

Ukraina | Haftowane koszule męskie (DSCN2202 by Bo&Ko na licencji CC BY-SA 2.0)

Wyszywanie złotem

Od XI wieku szeroko rozpowszechniło się na Ukrainie wyszywanie złotem. Mistrzowie haftowali wzory wykorzystując złote i srebrne nici, perły, drogie kamienie.

Próbując wzbogacić ograniczoną paletę barw złota i srebra, hafciarki wykorzystywały różną fakturę nici oraz różnorodne techniczne sposoby wyszywania. Na przykład, jako osnowę pod złotą nić stosowano nie tylko żółtą przędzę, ale i zieloną, różową, czarną.

Srebro często umieszczano razem z białym albo niebieskim kolorem. W rezultacie powstawała niepowtarzalna gra światłocienia, która zaskakuje i zachwyca do dzisiaj.

Wyszywanie jedwabiem

Oddzielną dziedzinę haftu stanowią popularne w XVII-XVIII w. wyszywanki jedwabiem w postaci szerokich taśm, którymi ozdabiano zasłony, obrusy i narzuty. Zdobienia tego typu wykonane były głównie w kolorze zielonym, czarnym, czerwonym albo w połączeniu zielonego z ciemnowiśniowym, z nieznaczną domieszką złotej albo srebrnej nici.

Motywy wschodnie w lokalnej interpretacji

Wraz z gwałtownym rozwojem handlu w XVI-XVII wieku na terytorium Ukrainy trafia duża ilość ormiańskich, tureckich i perskich jedwabi, aksamitów, brokatów i wschodnich dywanów. Pod wpływem tych „sąsiedzkich” wzorów w sztuce ukraińskiej pojawiają się stylizowane kwiaty lotosu, granatu i innych wschodnich roślin, które ulegają modyfikacji i otrzymują swego rodzaju lokalną interpretację.

Ukraina | Damska sukienka zdobiona tradycyjnym haftem

Ukraina | Damska sukienka zdobiona tradycyjnym haftem (Ukrainian Styled Dress (Ternopil, Western Ukraine) by MariyaZ na licencji CC BY 2.0)

Barok w hafcie

Rozkwit stylu baroku w końcu XVII w. wniósł nowinki również do ukraińskiego haftu. Ornamenty roślinne stały się bardziej przestrzenne, wywołując skojarzenia z dekoracjami rzeźbiarskimi w architekturze.

Haftowane ręczniki (tzw. ruszniki)

W dawnych czasach wyszywany ręcznik z odpowiednimi wzorami-symbolami był nieodzownym atrybutem wielu obrzędów: z ręcznikiem przychodzono witać nowo narodzonego człowieka, witano i żegnano drogich gości, odprawiano obrzędy weselne, odprowadzano w ostatnią drogę, ręcznikiem ozdabiano ikony i przykrywano chleb na stole. Ręczniki były swego rodzaju poświęceniem początku i końca dzieła.

Zainteresują Cię również

Jak ubierać się w Dubaju? Jak ubierać się w Dubaju?
Dubaj jest emiratem dość tolerancyjnym pod względem ubioru, jednak mimo wszystko obowiązuje tu, wynikający z norm...
Duże okna w Holandii Duże okna w Holandii
Spacerując czy przejeżdżając ulicami holenderskich miast z pewnością zwrócimy uwagę na duże, często niezasłonięte...
Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy? Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy?
Zwyczaje na Cyprze zwykle nie odbiegają od tych panujących w całej Europie. Jest jednak kilka aspektów, na które...
Jacy są Chorwaci? Jacy są Chorwaci?
Długotrwała rzeczywistość wojenna nie pozostała bez wpływu na charakter narodowy Chorwatów, którzy przez wiele lat...
Ślub i wesele w Chorwacji Ślub i wesele w Chorwacji
Mówi się, w Chorwacji dwie rzeczy są rzeczywiście warte uwagi: chorwackie średniowieczne twierdze i zamki oraz...
Jacy są mieszkańcy Cypru? Jacy są mieszkańcy Cypru?
Cypryjczycy są bardzo dumni ze swego kulturowego dziedzictwa, którego początki sięgają ponad 9000 lat wstecz...